بلوغ، انواع، سن، نشانه، مشکلات و روش کمک به دختران و پسران در دوران بلوغ
بلوغ
بلوغ در لغت به معنای رشد و کمال و در تعریف عامیانه تر، به معنی حد فاصل بین کودکی و نوجوانی می باشد.
در اصل بلوغ به تغییرات فیزیولوژیکی و روانشناختی بدن گفته می شود که درآن فرد از جهات فیزیکی، اجتماعی و عقلانی رشد پیدا می کند.
بلوغ و تغییرات
بلوغ بُعدی از زندگی را شامل می شود که در آن انسان دچار تغییرات گسترده می شود که عمده آن جنسی بوده و باعث تکمیل و فعال شدن اندام تناسلی در فرد می شود.
انواع بلوغ
- بلوغ جنسی
- بلوغ روانی
- بلوغ اجتماعی
- بلوغ هیجانی
بلوغ جنسی
به تغییراتی که بر اثر ترشح هورمون های جنسی در بدن ایجاد می شود، بلوغ جنسی می گویند.
طی این فرآیند، اندام جنسی فرد تکامل پیدا کرده و در نهایت به رسیدن به توانایی تولید مثل می انجامد، که در دختران توسط تخمدان ها، و در پسران توسط بیضه ها اتفاق می افتد.
بلوغ و نوجوانی در دختران زودتر از پسران رخ می دهد که در طی آن از نظر جنسی دچار تغییراتی می شوند.
این تغییرات چه در دختران و چه در پسران بسته به شرایط محیطی و زیستی و در افراد مختلف متفاوت است.
علائم بلوغ در دختران
- برجستگی پستان ها
- قاعدگی
- افزایش میل جنسی
- رشد موهای زائد
- افزایش قد
برجستگی پستان
یکی از علائم واضح شروع فرایند بلوغ در دختران، تغییر سایز در بافت پستان است که درآن پستان فرم گرفته و بافت و نوک آن برجسته تر می شود، این عمل در نهایت به تولید شیر در دوران شیردهی می انجامد.
قاعدگی
شاید مهمترین نشانه تغییر در دوران بلوغ، قاعدگی باشد
قاعدگی یا پریود، به جدا و جاری شدن قسمتی از بافت رحم به صورت ترشح خونی و خونابه که شروع آن از زمان بلوغ است و تا زمان یائستگی ادامه پیدا می کند، گفته می شود.
خونریزی قاعدگی معمولا بین 3 تا 5 روز طول می کشد و به طور متوسط هر 28 روز یکبار اتفاق می افتد و حجم متوسط آن 35 میلی لیتر است.
افزایش میل جنسی
با ورود به دوران بلوغ و ترشح هورمون های زنانه، دختران نسبت به برقراری ارتباط با جنس مخالف خود کشش پیدا می کنند و میل جنسی در آنها ایجاد می شود.
رشد موهای زائد
در بلوغ در دختران نیز همانند پسران موهای بدن زیاد و ضخیم می شوند و به صورت محسوس در پشت لب، زیر بغل، ناحیه تناسلی، ران و بازوها قابل مشاهده است.
افزایش قد
دختران در این دوران با رشد طولی استخوان ها و در نهایت افزایش قد مواجه اند.
بلوغ جنسی در پسران
بلوغ در پسران بین سنین 12 تا 16 سالگی رخ می دهد که در افراد مختلف بسته به شرایط متغیر است و در نهایت عمده این تغییرات به توانایی بارور کردن می انجامد.
علائم بلوغ جنسی در پسران
- تغییر در بافت ماهیچه ای بدن و افزایش قد
- افزایش میل جنسی
- تولید اسپرم
- تغییرات در صدا و فرم بینی
- رشد موهای زائد
تغییر در بافت ماهیچه ها و افزایش قد
با شروع دوران بلوغ به تدریج شاهد تغییر در بافت ماهیچه های سینه و برجسته تر شدن آن می شویم و شانه ها پهن تر از قبل می شود.
همچنین با افزایش طولی استخوان ها، شاهد افزایش چشم گیر قد در پسران هستیم.
در بعضی از پسران نسبت به سایر همسالان، این تغییرات زودتر اتفاق می افتد که البته جای نگرانی ندارد.
در پسران نسبت به دختران، فرایند رشد قدی دیرتر شروع می شود اما در نهایت این پسران هستند که از قد بلندتری نسبت به دختران برخوردارند.
افزایش میل جنسی
در این سنین، بخاطر بروز بلوغ و تغییرات هورمونی کشش جنسی نسبت به جنس مخالف ایجاد و گاهی با بر انگیختگی جنسی همراه است به طوری که فرد نسبت به جنس مخالف احساس نیاز و علاقه می کند.
تولید اسپرم
اسپرم سلول جنسی مردانه است که در غده های جنسی تولید شده و حاوی نیمی از ذخیره ژنتیکی انسان است.
در دوران بلوغ با ساخت مداوم اسپرم به وسیله دستگاه تناسلی در بیضه ها، روزانه چیزی در حدود 125 میلیون اسپرم تولید می شود که در نهایت اسپرم ها طی فرآیندی جنسی به نام انزال تخلیه می شوند و یا به داخل "باز جذب" می شوند.
اهمیت اسپرم بخاطر نقش بارور سازی آن است.
تغییر در صدا و فرم بینی
در سنین نوجوانی و دوران بلوغ در هر دو جنس به دلیل تغییرات هورمونی شاهد تغییر صدا و بی کیفیت و بم شدن آن هستیم و در اصطلاح صدا دو رگه می شود.
هچنین بینی شکل اولیه خود را از دست داده و بزرگتر می شود.
این عوامل باعث کاهش زیبایی چهره شده و خود عاملی برای کاهش اعتماد بنفس نوجوان است اما باید به آنها متذکر شد که این دوران گذرا بوده و در نهایت این تغییرات خاتمه پیدا کرده و زیبایی گذشته بر خواهد گشت.
افزایش موهای زائد
پسران نیز همانند دختران و به صورت گسترده تر در این دوران شاهد افزایش تعداد و ضخامت موهای زائد در قسمت های مختلف بدن هستند که در ناحیه صورت به شکل رشد سبیل و ریش و همچنین سایر نقاط بدن شامل سینه، آلت تناسلی دست ها و پاها هستند.
بلوغ روانی
یکی از مهم ترین تغییرات بلوغ، بُعد روانی آن است، که فرد در آن هویت می گیرد
کودک دیروز، احساس توانمندی می کند و خود را بزرگ می بیند.
در این دوران فرد به دنبال کسب قدرت و استقلال است که اگر والدین ندانند چطور باید با آن برخورد کنند آسیب های جبران ناپذیری را به فرزندشان وارد می کنند و شاید تا آخر عمر شاهد عواقب آن باشند.
نشانه های روانی بلوغ
- پرخاشگری
- تعارض با گذشته و حال
- احساس قدرت و استقلال
- عصیانگری
نکات لازم در برخورد با نوجوانان
نورجوانان در دوران بلوغ و بعد از آن خود را با جوانان مقایسه کرده و از آنها الگو می پذیرد.
آنها سعی می کنند خود را جدای از والدین و دارای استقلال نشان دهند.
در این دوران همسالان، مهم تر از والدین می شوند.
بخاطر وجود همین دلایل، لازم است والدین نکات زیر را رعایت کنند:
- بیشتر همانند یک دوست باشید تا والد:
فرزندان در این دوران بیش از پیش به حمایت های روحی عاطفی و مالی والدین نیازمندند.
خیلی مهم است که والدین روابطتشان را با نوجوان بهبود بخشیده و همانند یک دوست برای نوجوان خود باشند.
- افزایش گفت و گو و ابراز همدلی:
لازم است میزان گفت و گو والدین و نوجوان افزایش یافته و نه تنها در مورد دوران بلوغ با آنها صحبت شده و اطلاعات لازم و تجارب خود را در اختیار آنان گذاشت، بلکه لازم است راجع به سایر مسایل نیز با نوجوان به گفت و گو نشست.
- مقررات واضح وشفاف وضع کنید:
با وضع قوانین خاص، مقررات خانه را به او گوشزد کنید و در عین حال به او بفهمانید وجود این مقررات بخاطر وجود آرامش در خانه است، اما در اینکار سختگیری زیاد نشان ندهید.
در عین حال سعی کنید بصورت نامحسوس رفتارها و دوستی های او را زیر نظر بگیرید و از او بخواهید در مورد روابطش با شما صحبت کند.
در مقاله نظریه بخاری داغ ، می توانید روش مدیریت و قانون گذاری صحیح در زندگی را بیاموزید
- مقایسه نکنید:
هرگز فرزندانتان را با دیگران یا با گذشته خود مقایسه نکنید.
واقع بین باشید و بدانید که شما از نسلی دیگر بوده اید.
- درباره بلوغ مطالعه کنید و در مواقع لزوم به مشاور رجوع کنید:
کتاب ها، مجلات روانشناسی، سایت ها و فضای مجازی می توانند اطلاعات خوبی در این زمینه در اختیار ما بگذارند.
در کنار همه ی اینها لازم است در موقع ضرورت از مشاور کمک بگیریم.
از طریق سیستم مشاوره اینترنتی رایگان هم سوالی، بدون نیاز به ثبت نام و بصورت ناشناس، می توانید از مشاوره مشاوران پاسخگوی سایت بهره مند شوید.
بلوغ اجتماعی
همانطور که کودک شاهد تغییرات جسمی است، مجموعه جدید و نا آشنایی از رفتارهای اجتماعی را نیز تجربه می کند.
این رفتارها در معاشرت بیشتر با دوستان یا اصطلاحا رفیق بازی، هدفمندتر شدن قهرها و آشتی ها و ... نمود پیدا می کند.
در این دوران فرزندان بتدریج وابستگی خود را به خانواده کم کرده و خودکفا می شوند
با مراقبت درست و به موقع شاهد تغییرات مثبتی در نوجوانمان خواهیم بود همانند:
- پذیرش شرایط جدید با اعتماد بنفس
- خودکفایی و استقلال مثبت
- مسیولیت پذیری بیشتر نسبت به دوران کودکی
- برنامه ریزی برای آینده ی درسی و شغلی
لازم است با کمک گرفتن از مشاور می توانیم اینگونه رفتارها را در فرزندانمان تثبیت کنیم.
بلوغ هیجانی و عاطفی
دختران و پسران در سنین نوجوانی انرژی بیشتری برای نشان دادن عاطفه و هیجانات خود دارند.
در واقع شرایطی که در آن قرار دارند در نهایت به حساس تر شدن و زودرنجی آنها می انجامد.
مواردی که لازم است یک نوجوان برای گذران موفق بلوغ عاطفی رعایت کند:
- توانایی درک نیازها و احساسات خویش
- توانایی استفاده از تجارب
- توانایی کنار آمدن با ناکامی ها
- توانیی عشق ورزیدن
- توانایی برقراری راحت رابطه با دیگران
- سازگاری با تغییرات دوران بلوغ
بلوغ زودرس و بلوغ دیررس
بلوغ از نظر زمان ایجاد به دو گروه تقسیم می شود:
- بلوغ زودرس
- بلوغ دیررس
بلوغ زودرس
بلوغ زودرس به معنای ظاهر شدن علائم بلوغ زودتر از حد معمول است که به طور معمول در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی بروز پیدا می کند.
عوارض بلوغ زودرس:
- مشکلات قدی
- مشکلات خلقی
- مشکلات روانی
- کاهش اعتماد بنفس
- مقایسه کردن
بلوغ زودرس در دختران ناراحت کننده است اما در پسران اتفاقا باعث محبوبیت در بین همسالان می شود.
علل بلوغ زودرس
- داشتن سابقه خانوادگی در بلوغ زودرس
- مشکلات ژنتیکی نادر
- وجود تومور در غده هیپوفیز
- وجود عفونت در مغز یا همان مننژیت
- انجام پرتو درمانی یا شیمی درمانی
علل بلوغ زودرس در دوران امروز
در شرایط حاضر بلوغ نسبت به گذشته زودتر اتفاق می افتد که برخی عوامل همچون عوامل زیر موثر است:
- سلامت جسمی
- رعایت بهداشت
- تغذیه خوب و مناسب
- وراثت و ژنتیک
درمان بلوغ زودرس
- درمان با هورمون های مصنوعی GnRH
- درمان بیماریهای زمینه ای
آیا بلوغ زودرس نیاز به درمان دارد؟
علائمی که به وسیله ی آن خواهید فهمید بلوغ زودرس نیاز به درمان دارد یا خیر:
- سن فرزند
- روند رشد فرزند
- واکنش فرزند
- احتمال بروز قاعدگی زودرس
- نگرانی موجود در رابطه با قاعدگی
بلوغ دیررس
به زمانی اطلاق می شود که نشانه های بلوغ دیرتر از موعد دیده شدن در سایر همسالان بروز می کند.
در دختران بعد از سن 13 سالگی و در پسران بعد از سن 14 سالگی اتفاق می افتد.
علائم بلوغ دیررس در پسران
- رشد نکردن بیضه ها تا چهارده سالگی
- دیر تکمیل شدن اندام جنسی بعد از پنج سال از شروع آن
علائم بلوغ دیررس در دختران
- عدم شروع قاعدگی
- عدم رشد و یا دیر رشد کردن سینه نسبت به سایر همسالان
- فاصله طولانی از زمان رشد سینه تا اولین قاعدگی
انواع بلوغ دیررس
- هیپوگنادیسم اولیه
- هیپوگنادیسم ثانویه
هیپوگنادیسم اولیه
در زمانی که غدد جنسی، هورمون های جنسی کافی تولید نمی کند، که در پسران توسط هورمون تستوسترون و در بیضه ها صورت می گیرد و در دختران توسط هورمون استروژن و در تخمدان ها روی می دهد، بلوغ دیررس اتفاق می افتد.
مشکل در اندام های تناسلی علت این مشکل است.
علل بروز هیپوگنادیسم اولیه
- بیماری های روحی روانی
- اختلال در ژنتیک
- اختلالات عصبی رشدی
- اختلالات تغذیه
- اختلالات هورمونی
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
- سایر ییماری ها
هیپوگنادیسم ثانویه
به زمانی اطلاق می‌شود که غدد جنسی پیام ترشح هورمون ها را دریافت نمی کند، که علت آن وجود مشکل در غده ی هیپوفیز مغز است.
درمان بلوغ دیررس
- هورمون درمانی
- درمان بیماری های زمینه ای
نقش بزرگسالان در گذران بلوغ دیررس
والدین باید همدل و همگام با کودک و با مراجعه به پزشک مشکلات بلوغ دیررس را حل کنند.
همچنین آنها را با دیگر همسالان مقایسه نکرده و در صورت لزوم به مشاور متخصص مراجعه کنند.
بلوغ از دیدگاه اسلام
بلوغ در اسلام به معنای رسیدن انسان به سن تکلیف شرعی است.
سنی که در آن باید همراه با بزرگسالان شروع به انجام فرائض دینی کند و به تبع آن از محرمات دوری کند.
انواع بلوغ در اسلام
- بلوغ حلم
- بلوغ نکاح
- بلوغ اشد
بلوغ حلم
زمان رسیدن به بلوغ جنسی را بلوغ حلم گویند.
بلوغ نکاح
بلوغ نکاح، تعیین کننده زمان مناسب برای ازدواج است.
اما منظور از بلوغ نکاح صرفا بلوغ جنسی نیست.
در بلوغ نکاح فرد باید از نظر فکری و عقلانی نیز رشد پیدا کند تا توانایی اداره یک زندگی مشترک مستقل را دارا باشد.
بلوغ اشد
رسیدن به سنی که فرد از نظر جسمانی و عقلانی رشد پیدا کند را بلوغ اشد گویند.
نشانه های مشترک بلوغ دختران و پسران در فقه اسلامی
- احتلام
- انبات
- سن
احتلام
احتلام زمانی اتفاق می افتد که فرد چه در خواب و چه در بیداری احساس خروج منی و انزال کند.
انبات
انبات به معنای روئیدن مو اطراف ناحیه شرمگاه می باشد.
سن
سن تکلیف در دختران نه سالگی و در پسران پانزده سالگی می باشد.
سخن پایانی
بلوغ دوران مهم و حساسی است که نوجوان شما بیش از پیش به کمک و توجه شما نیاز دارد.
ممکن است فرزنداتان بواسطه تمایل به استقلال، تمایلی به دریافت کمک از سمت شما نداشته باشد اما حتما نیاز است تا اون را در گذران دوراح بلوغ همراهی و کمک کنید.
نویسنده ی مقاله ی "آشنایی با پدیده بلوغ خصوصا بلوغ جنسی"
این مطلب توسط سهیلا سلحشور نوشته، و توسط تیم "هم سوالی"، ویرایش شده است.