مقایسه سود دهی و ریسک بازار بورس ایران و ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین

بورس بهتره یا ارز دیجیتال؟

قبلا در "هم سوالی" در مورد بورس، ارز های دیجیتال مثل بیت کوین (Bitcoin) و همچنین راه های سرمایه گذاری تو این بازارها صحبت کرده ایم. اما تو این مقاله قصد داریم سرمایه گذاری تو بورس و ارز دیجیتال رو مقایسه کنیم و ببینیم کدوم بهتره؟

آیا اگه پولمون رو تو بورس سرمایه گذاری کنیم سود و بازدهی بیشتری بدست میاریم یا تو ارز دیجیتال؟

البته طبیعتا قبل از اینکه بخواهیم نتیجه گیری کنیم، نیازه که معرفی ای کوتاه از بورس و ارز دیجیتال و جایگاه اون ها تو جامعه ایران داشته باشیم.

اگر یک فرد عادی هستید که با نیت حفظ ارزش پول و دریافت سود، به دنبال یک راه خوب برای سرمایه گذاری هستید، شما مخاطب این مقاله اید؛ اما اگر متخصص بورس یا ارزهای دیجیتال هستید، این مقاله رو با نیت "نقد" بخونید.

ارز دیجیتال، رمز ارز، کریپتو و ...

در این مقاله هر جا از کلمات ارز دیجیتال (digital currency)، پول اینترنتی، رمز ارز، کریپتو (crypto) یا کریپتو کارنسی (cryptocurrency) استفاده شده در واقع همه اشاره به ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین، شده است.

سرمایه گذاری خوبه یا بد؟

متاسفانه مشکلات اقتصادی زیاد اکثر مردم ایران باعث شده تا شاید بسیاری از مردم اصولا در تأمین نیازهای روزمره هم دچار مشکل باشن چه برسه که بخوان پول اضافه تری برای سرمایه گذاری داشته باشن! اما اتفاقاتی در سه سال گذشته افتاد که باعث شد مردم، حتی اونهایی که پولی برای سرمایه گذاری ندارن، به سرمایه گذاری علاقه مند بشن.

سرمایه گذاری قطعا یک اقدام خوب و مثبت هست اما اینکه کجا، با چه پولی و با چه سطحی از دانش باید سرمایه گذاری کنیم نکته خیلی مهمیه که باعث میشه در نهایت ما از سرمایه گذاریمون سود ببریم یا اینکه برعکس، ضرر کنیم.

سرمایه گذاری از اون کارهاست که شما میتونید وقتی در حال خواب هم هستید، سود کنید و درآمد داشته باشید.

سرمایه گذاری میتونه شغل دوم و درآمد اول شما باشه!

سرمایه گذاری و تورم

تقریبا همه ی کشورهای جهان تورم دارن و شاید براتون عجیب و جالب باشه که بدونید حتی تو بعضی کشورها، مردم ترجیح میدن که کمی تورم داشته باشن.

اما داستان تورم تو کشور ما کمی متفاوت از اکثر کشورها، خصوصا کشورهای پیشرفته و توسعه یافته هست. تورم تو ایران بسیار بالاست جوری که تورم در ایران از کشورهای جنگ زده و نابسامانی مثه افغانستان، عراق و سوریه هم بیشتره.

تو یک کشور با تورم بالا، در اکثر مواقع نگهداری پول نقد اشتباه هست و شما پولتون رو به هر کالایی تبدیل کنید، نهایتا اون کالا گرون تر میشه و پول شما بیشتر میشه که البته ممکنه این افزایش بیش از تورم باشه و شما سود کنید و یا کمتر از تورم باشه که شما ضرر کنید.

نکته

بعد از کاهش های شدید و سریع ارزش پول کشورهای تورمی، دوره هایی هر چند کوتاه مدت پیش میاد که کمی از ارزش پول اون کشور برمیگرده و در این دوره ها ممکنه نگهداری پول و خرید نکردن، بهتر باشه.

مثلا در سال 99 قیمت دلار تا حدود 30 هزار تومن هم بالا رفت اما کاهش پیدا کرد و الان حدود 24 هزار تومن است. این یعنی اینکه در این دوره، نگهداری ریال بهتر از نگهداری دلار یا طلا بوده است.

سرمایه گذاری خوب

یک سرمایه گذاری خوب، سرمایه گذاری ایه که شما بدونید بازدهی سرمایتون حداقل کمی بیش از تورم هست.

البته سرمایه گذاری حرفه ای، سرمایه گذاری ایه که میزان سود اون با میزان تورم اختلاف نسبتا زیادی داشته باشه بگونه ایکه ارزش زمان، انرژی و ریسکی که شخص متحمل میشه رو داشته باشه.

بورس چیه؟

اگر مایلید با بورس بیشتر آشنا بشید حتما مقاله "سرمایه گذاری تو بورس خوبه یا بد؟" رو بخونید. اما بطور خلاصه و مبتدیانه میشه گفت بورس جائیه که شما میتونید در کسب و کارهای خصوصی و دولتی موجود کشور که "سود ده" هستن سرمایه گذاری کنید و بعد از خرید سهم، در سود و زیان اون شرکت سهیم باشید.

در واقع از طریق بورس و خرید سهم، شما میتونید شریک تجاری شرکت های سود ده کشور بشید.

چرا باید در بورس سرمایه گذاری کرد؟

جدا از بحث سود دهی و شریک شدن ما در سود دهی شرکت ها، اصل سرمایه گذاری در بورس خودش کمک به شرکت ها و تولید توی هر کشوری هست. یعنی شما پولتون در اختیار یه شرکت قرار میدید تا بتونه سرمایه لازم برای اقداماتش رو فراهم کنه.

اکثر سهام هر شرکتی در دست صاحبان اصلی اون شرکت هست و وقتی ارزش سهم یک شرکت بالا بره، صاحبان اون شرکت میتونن با فروش سهمشون پول بیشتری بدست بیارن و رونق بیشتری به کارشون بدن که در نهایت هم اگر روش کارشون درست باشه به سود دهی بیشتر شرکت و ارزشمندتر شدن سهامشون منجر میشه و این چرخه همینطور ادامه پیدا میکنه و هم شرکت ثروتمند میشه و هم سهامداراش.

البته باید اعتراف کرد که بورس ایران خیلی شبیه چیزی که در بالا گفتیم نیست و جنبه های سفته بازی توش بیشتر هست بگونه ای که کاربری در مورد بورس ایران گفته بود که:

شرکت های بورسی ایران، بیش از اینکه از تولید سود ببرن، از فروش سهمشون در قله و اوج قیمت، و خرید مجددش در کف و پائین ترین قیمت، سود می برن.

سفته بازی چیه؟

سفته بازی یعنی خرید و فروش های ریسک دار یک چیز به نیت اینکه در یک بازه زمانی نسبتا کوتاه از تغییرات قیمت (افزایش قیمت) اون چیز سود ببریم. مثلا شما بدون اینکه نیازی به فلز مس داشته باشید با اطلاع یا با حدس اینکه قراره مس گرون بشه، ریالتون رو تبدیل به مس کنید و بعد از یک هفته و با افزایش قیمت مس، مس ها رو بفروشید و به سود برسید.

تفاوت سرمایه گذاری و سفته بازی

سفته بازی رو شاید بشه یه نوع سرمایه گذاری کوتاه مدت به حساب آورد؛ اما سفته بازی رو حتی اگر سرمایه گذاری هم حساب کنیم، یک دید منفی نسبت بهش وجود داره.

در واقع سفته باز، از نوسانات بازار و قیمت، برای سود کردن استفاده میکنه و هدفش سرمایه گذاری واقعی روی یک کالا یا ... نیست.

البته ممکنه کسی بگه همه ی سرمایه گذاری ها، نوعی سفته بازی با بازه زمانی طولانی تر و بدون اطلاع از نوسانات قیمت هست و فرقی بین سرمایه گذاری و سفته بازی وجود نداره.

تغییرات قیمت در بازار بورس ایران

بورس تهران تا قبل از سال 98 بسیار مظلوم و ناشناخته بود و درصد بسیار کمی از مردم با اون آشنا بودن و بهمین دلیل هم اقبال زیادی به این بازار نبود تا باعث جهش های زیاد قیمتی بشه.

اما با این وجود در طول عمر بورس تهران، فراز و نشیب هایی وجود داشته که یکی از معروفترین اونها سقوط قیمت ها در سال 92 بود که این سقوط چند سال به طول کشید و ارزش سهم ها تا 40 درصد کاهش داشت؛ اما سقوط سال 99 بقدری بزرگ و سریع اتفاق افتاد که شاید در تاریخ بورس ایران، هیچ ریزش قیمتیه دیگه ای به اون صورت به چشم نیاد.

بررسی تغییرات قیمت در بورس تقریبا محال است چون هر سهمی داستان مجزای خودش رو داره و ممکنه قیمت یک سهمی در ده سال گذشته ده برابر شده باشه و قیمت سهم دیگه ای صد برابر و بهمین خاطر هم هست که نمیشه گفت بازار سهام ایران چه میزانی از بازدهی و رشد رو در سال های گذشته تجربه کرده و بهمین خاطر هم ناچاریم تغییرات شاخص کل بورس رو بعنوان معدلی از تغییرات قیمت سهم ها بپذیریم.

در زیر نمودار تغییرات شاخص کل در ده سال گذشته رو میبینید:

اگر به این نمودار نگاه کنید شاید تصور کنید که تغییرات قیمتی بسیار کمی وجود داشته و فقط در این دو سال گذشته بوده که شاهد رشد چشمگیر و بعد سقوط بورس بوده ایم. اما حقیقت اینه که بقدری افزایش قیمت و صعود بورس در دو سال گذشته زیاد و غیر منطقی بوده که حالت چارت شاخص کل، از شکل و فرم افتاده و سایر تغییرات به چشم نمیان؛ اما در واقع این نمودار پر از افزایش و کاهش های مقطعی بوده که البته اکثرشون طبیعت بازار بوده و در همه ی بورس های جهان اتفاق میفته.

اونچه توی این نمودار غیر منطقی هست این افزایش و کاهش قیمت دو سال اخیر بوده که کل نمودار رو هم تحت تأثیر خودش قرار داده.

شاخص بورس تهران در فاصله سال 2019 تا 2020 ده برابر شده است!

داستان مردم ایران و بورس، علت جهش قیمت ها در بورس چی بود؟

درصد خیلی کمی از مردم قبل از سال 98، با بورس آشنا بودن و حتی توش سرمایه گذاری هم کرده بودن اما از سال 98 بود که کم کم عده ای از مردم عادی هم جذب بورس شدن.

در شرایطی که اوضاع کسب و کارها بد، و تورم کشورمون خیلی بالا بود، عده ای از مردم تدریجا متوجه شدن که میتونن از طریق سرمایه گذاری تو بورس، سود قابل توجهی بدست بیارن که در مقایسه با سود سپرده گذاری در بانک، یا حتی سود تولید، خیلی بصرفه تر و بهتره.

با آغاز دوران سیاه کرونا، و آسیب دیدن بیشتر کسب و کارها و خونه نشینی مردم در اواخر سال 98، رفته رفته توجه و علاقه مردم به بورس هم بیشتر و بیشتر شد.

بازدهی عالیه بورس در ابتدای سال 99 تا اواخر اردیبهشت و تبیلغات گسترده، باعث هجوم همه ی مردم با هر نوع تفکر و تحصیلات و تخصص و سرمایه به سمت بورس شد.

مردم فارغ از اینکه آیا پس اندازی برای سرمایه گذاری داشتن یا خیر، حتی با قرض یا فروش مایحتاج زندگیشون، سرمایه ای دست و پا کردن و وارد بورس شدن.

البته وقتی شما متوجه بشید که در عرض دو سه ماه، سرمایه بعضی افراد 7 برابر شده، طبیعیه که علاقه مند میشید که دار و ندارتون رو به امید سودهای کلان، وارد بازار بورس کنید.

اما متاسفانه این داستان پایان خوشی نداشت و بورس ایران (تهران) در مرداد ماه سال 99 عمیق ترین و بیشترین سقوط تاریخ بورس های جهان رو آغاز کرد و بعد از 10 ماه از شروع سقوط بورس هنوز هم این سقوط برای بعضی از سهم ها ادامه داره و برخی مردم حتی تا 80 درصد سرمایه اصلی خود رو از دست دادن!

چرا بورس ریخت؟

ما در صفحه ی "بورس چرا منفی شد؟" در این زمینه چند نکته عرض کردیم اما شاید کوتاه ترین جوابی که به این سوال میشه داد اینه که:

بالا رفتن قیمت ها در بورس به واسطه استقبال مردم هست و پائین اومدن قیمت ها هم بواسطه عدم استقبال. حالا تصور کنید در کنار مردم، سهامداران کلان و حقوقی ها هم مطابق رفتار توده ها رفتار کنن. بورس به یکباره بواسطه توجه و جذب و جلب همه با سرعت غیر معقولی رشد کرد و سودهای آینده خودش رو هم پیشخور کرد و به یکباره اکثریت مردم و حقوقی ها از بورس کنار کشیدن و جذابیت این بازار به کلی نابود شد و قیمت های سریعا به سمت رسیدن به قیمت واقعی و حتی کمتر از واقعی خودش، کاهش پیدا کرد.

به بیان بهتر، سرازیر شدن یکباره پول زیاد، قیمت ها رو بی جهت و غیر منطقی بالا برد و خارج شدن یکباره و غیر منطقی همین پول ها هم، به یکباره بورس رو به زمین زد.

مقصر ریزش بورس کیه؟

تقریبا همه بنوعی در ریزش بورس مقصرن. از ارکان حاکمیت خصوصا دولت گرفته تا حقوقی ها و کارگزاری ها و خود مردم اما به اعتقاد من، بزرگترین مقصر در این قضیه، سازمان بورس بود که اجازه داد قیمت ها بدون منطق بالا بره. اگر سهمی مثلا 200 تومن ارزش داره و بخاطر هجوم مردم بی دلیل قیمتش دو برابر شده، سازمان بورس ابزار کنترلی و نظارتی کافی برای جلوگیری از افزایش قیمت سهم رو داره. ساده ترین حالتش اینه که میتونه اطلاعیه بده و بگه:

اکثر سهم های بازار از قیمت ارزنده خود فاصله گرفتن و به مصلحت تازه واردین نیست تا این سهم ها رو بخرن.

وقتی سهمی در کوتاه مدت 3 هزار درصد رشد قیمت داره، سرانجامش کاملا واضحه و نیازی نداره که شما پیشگو باشید تا بفهمید قراره بزودی چه اتفاق وحشتناکی بیفته.

ارز دیجیتال چیه؟

جواب کوتاهش اینه که تقریبا 99.99 درصد مردم نمیدونن!

ما در "هم سوالی" مقاله ای در مورد ارزهای دیجیتال خصوصا بیت کوین نوشتیم که خوندنش میتونه به شما در شناخت ماهیت پول های اینترنتی و ارزهای دیجیتال کمک کننده باشه اما اگر بخوام باهاتون صادق باشم باید بگم من بعنوان نویسنده این متن و یک برنامه نویس کامپیوتر، بعد از کلی مطالعه در مورد ارزهای دیجیتال، هنوز متوجه نشدم که ارزش این ارزها به چیه و چرا اصولا باید برای اون ها پولی پرداخت کرد.

ما میدونیم که پشت دلار امریکا، حکومت امریکاست و پشت ریال، حکومت ایران و ارزش این پول ها به اعتیار حکومت و سیستم اقتصادی اون کشورها هست که از واحد پولیشون حمایت میکنن و ارزشش رو مثلا با نگهداری طلا، تضمین و حمایت میکنن. اما در مورد ارزهای دیجیتال، هیچ پشتوانه و حامی ای وجود نداره و کاربرد اونها هم حداقل برای من مشخص نیست.

اما بطور خلاصه میتونیم بگیم که ارز دیجیتال یعنی نوعی از پول که بجای داشتن معادل کاغذی، بصورت اطلاعات کامپیوتری و صفر و یک نگهداری میشه. یعنی همونطورکه پولی که تو حساب بانکی ما هست فقط اطلاعات کامپیوتریه، این پول ها هم فقط اطلاعات کامپیوترین.

چرا باید ارز دیجیتال خرید؟

بجز امید به افزایش قیمت و سود کردن، هیچ دلیلی برای خرید ارزهای دیجیتال وجود نداره و خرید این ارزها بجز ضرر و زیان به اقتصاد کشور و خروج ارز، هیچ ثمری برای خریدار نداره و احیانا اگر بعدا نتونه اون ارز دیجیتال رو به کسی بفروشه، دارائیش هیچ ارزشی نخواهد داشت.

بنظر شما تو خرید و فروش ارز دیجیتال چقد سفته بازی معنا داره؟

رابطه ارزهای دیجیتال و بیت کوین

ما در بررسی ارزهای دیجیتال بیشتر بر روی بیت کوین تاکید داریم و الان هم که تصمیم داریم تغییرات قیمت های این ارزها را بررسی کنیم، بر منیای بیت کوین اینکار را انجام میدیم. علت این موضوع این است که:

1. بیت کوین با ارزش ترین و معتبرترین ارز دیجیتال جهانه.
2. اکثر مردم ارزهای دیجیتال رو با بیت کوین میشناسن.
3. تقریبا قیمت همه ی ارزهای دیجیتال که تعدادشون خیلی هم زیاده، وابسته به ارزش بیت کوینه. یعنی وقتی قیمت بیت کوین صعودیه تقریبا همه ی ارزهای دیجیتال صعودین و وقتی دچار نزول قیمت میشه، اکثر این ارزها نزولی میشن و به معنای واقعی کلمه میشه گفت لیدر بازار ارزهای دیجیتال بیت کوین هست.

تغییرات قیمت بیت کوین

بیت کوین در دوره حیات خودش کاهش و افزایش های قیمت زیادی رو تجربه کرده که برخی از اونها خیلی مهمتر و چشمگیر تر بودن.

برای اینکه با تغییرات قیمت بیت کوین بیشتر آشنا بشید به عکس زیر نگاه کنید:

این نمودار تغییرات قیمت بیت کوین به دلار هست. از اونجا که قیمت دلار تو ایران مقدار ثابتی نیست و تغییراتی زیادی در این بازه زمانی داشته، وجود نمودار دومی که تغییرات قیمت بیت کوین براساس ریال رو نشون بده هم بسیار کمک کننده و جالب خواهد بود.

هر چند که چنین نمودارهایی در سایت ها و گوگل وجود داره اما از اونجا که مشخص نیست که مرجع نرخ دلار در این نمودارها براساس اعلام بانک مرکزی هست یا نرخ واقعی و کف بازار دلار، بهمین خاطر این نمودار نوع دوم رو در اینجا استفاده نکردیم.

طبیعتا برای بررسی تغییرات قیمت بیت کوین، باید به نمودار اول توجه داشت هر چند که برای خریدار ایرانی، عملا نمودار دوم اهمیت بیشتری داره.

بر طبق نمودار بالا، بیت کوین در اواسط دسامبر 2017 (اواخر پائیز سال 96) به اولین قله ی خود رسیده. در این زمان بیت کوین به حوالی 20 هزار دلار رسید در حالیکه در ابتدای این چارت قیمت آن در شروع جولای 2016 (اواسط تیر 95)، 705 دلار بود! این یعنی اینکه در عرض 17 ماه، قیمت بیت کوین در جهان حدودا 28 برابر شده و در ایران این افزایش بیشتر هم بوده.

بیت کوین خیلی عالیه؟ ادامه رو ببینید!

شاید این رشد چشمگیر و عجیب و غریب حسابی سر ذوق آورده باشدتون اما این رشد، روی خوب ماجراست و بعد از این افزایش قیمت، یک سقوط وحشتناک اتفاق افتاد.

قیمت بیت کوین در اواسط دسامبر 2018 (اواخر پائیز 97) به مقدار 3180 دلار رسید. این یعنی در عرض یک سال بیش از 80 درصد ارزش خود را از دست داد.

بیت کوین خیلی بد و فاجعس؟ ادامه داستان رو بخونید.

اگر شما در اواسط دسامیر 2018 (اواخر پائیز 97) بیت کوین 3180 دلاری رو خریده بودید، میتونستید اونو در اواسط آوریل 2021 (اواخر فروردین 1400) به قیمت حدود 63 هزار دلار بفروشید. این یعنی ارزش بیت کوین در یک دوره زمانی کوتاه حدود 20 برابر افزایش پیدا کرد. تازه همه این افزایش ها براساس دلار است و افزایش ها براساس ریال خیلی بیشتر هم بوده!

بیت کوین خیلی عالیه؟ ادامه رو ببینید!

از اواسط آوریل 2021 (اواخر فروردین 1400) تا امروز بیت کوین دچار سقوط قیمت شده و کمتر از 33 هزار دلار خرید و فروش می شه. این یعنی در طی حدود دو ماه، قیمت بیت کوین حدودا نصف شده!

خرداد 1400 سیاه ترین ماه بیت کوین در 5 سال گذشته بوده و شاهد سقوط قیمت عجیب این ارز دیجیتال بودیم که البته بر روی اکثر ارزهای دیجیتال دیگه هم اثر داشته و اونها هم کاهش قیمت هایی حتی بیشتر از بیت کوین رو تجربه کردن.

همونطورکه دیدید، تغییرات عجیب و غریب قیمت، فقط مختص بورس ایران نیست و شما در صورتیکه در بیت کوین هم سرمایه گذاری کرده بودید همین تغییرات قیمت زیاد رو تجربه میکردید.

داستان مردم ایران و ارزهای دیجیتال، علت جهش قیمت ارزها خصوصا بیت کوین چی بود؟

شاید باورتون نشه ولی طبق برآورد اتاق بازرگانی ایران حدود 7 تا 8 میلیون ایرانی در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه گذاری کرده اند.

بعد از اینکه بورس ایران دچار سقوط شد، افرادیکه تونسته بودن به موقع پولشون رو با موفقیت از بورس بیرون بکشن و سرمایه گذاری حسابی بهشون مزه داده بود، بسمت سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال خصوصا بیت کوین رفتن.

تقریبا شروع افزایش قیمت بیت کوین رو میشه نیمه مارس 2020 (آغاز سال 99) دونست که قیمت بیت کوین 5170 دلار بود. سقوط بورس ایران هم از حدود 20 مرداد 99 (نیمه های آگوست 2020) شروع شد که قیمت بیت کوین در اون زمان حدود 11860 دلار شده بود.

دو برابر شدن قیمت ارز دیجیتالی مثل بیت کوین در مدت کوتاهی باعث جذب مخاطبان و سرمایه گذاران زیادی از همه جهان شد و دقیقا همونطورکه جذب مردم به بورس باعث جهش قیمتی سهم ها شد، در بیت کوین هم شاهد افزایش خیره کننده ی قیمت ها بودیم.

این سودهای جذاب و ساده باعث جذب افراد زیادی از جمله خیلی از ایرانی ها شد و البته ناگفته نمونه که در کنار بیت کوین ارزهای دیجیتال تازه واردتر یا ارزونتر هم مورد توجه قرار گرفتن و بعضا سودهای بسیار بیشتری از بیت کوین دادن.

امروزه خیلی از تریدرهای ارزهای دیجیتال (تریدر = معامله گر) اصولا در بیت کوین سرمایه گذاری نمیکنن و فقط در سایر ارزهای دیجیتال که امکان رشد قیمتی بیشتری دارن سرمایه گذاری میکنن.

چرا قیمت ارزهای دیجیتال ریخت؟

چه بورس چه ارز دیجیتال وقتی به یکباره رشد های چشمگیر و خیره کننده دارن، خیلی عجیب هم نیست که به یکباره سقوط کنن و در واقع افزایش قیمت خودشون رو به یه حد متعادل تر و معقول تری برسونن اما همیشه دلایلی هم برای سقوط ها اعلام میشه تا وجهه معقول تری به قضیه داده بشه.

توئیت های متناقض ایلان ماسک (Elon Musk) مدیر شرکت‌ خودروسازی تسلا و برنامه فضایی SpaceX، سیاست های سختگیرانه ی دولت ها از جمله دولت امریکا، چین و روسیه در برابر ارزهای دیجیتال، سیو سود افرادی که سودهای خوبی گرفته بودن و ... را از جمله دلایل ریزش بازار ارزهای دیجیتال عنوان میکنن.

برای سرمایه گذاری بورس بهتره یا ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین؟

حالا که یک مقدمه نسبتا طولانی در مورد بورس و ارز دیجیتال گفتیم، میتونیم با مقایسه شرایط این دو بازار، مزایا و معایب هر کدوم رو نسبت به بازار دیگه، متوجه بشیم.

این مقایسه در 22 عنوان انجام شده که عبارتند از:

1. سود دهی
2. ریسک ضرر
3. نقد شوندگی
4. حمایت قانونی
5. کلاهبرداری
6. واحد پولی
7. سهولت شروع به سرمایه گذاری
8. پیچیدگی های فنی
9. تأثیر سیاست
10. ابزارهای سرمایه گذاری
11. یک طرفه و دو طرفه بودن
12. حد ضرر
13. دامنه قیمت و نوسان
14. ساعت کاری محدود
15. معاملات الگوریتمی و ماشینی
16. سود سهام و تضمین برگشت اصل پول
17. کازمزد و مالیات
18. رانت
19. هک
20. بسته شدن حساب
21. ورشکستگی یا تعطیلی
22. اهرم یا لوریج (Leverage)

سود دهی

مهمترین ویژگی برای یک سرمایه گذاری سود دهی هست.

از نظر سود دهی های نجومی، قطعا ارزهای دیجیتال وضعیت بهتری نسبت به بورس دارن. شما ممکنه فردا، یک ارز دیجیتال فوق العاده ارزون و ناآشنا بخرید و در عرض مثلا یک ماه قیمت اون ارز 10 یا 100 برابر بشه ولی تو بورس چنین چیزی ممکن نیست.

ریسک ضرر

هر بازاری که امکان سود دهی اون بازار بیشتر باشه، ریسکش هم بیشتره.

شما ممکنه یک ارز دیجیتال ناآشنا رو بخرید و بجای اینکه قیمتش 10 یا 100 برابر بشه، کلا مفت هم از شما کسی نخره! یعنی کل سرمایتون به باد بره.

تو بورس هم احتمال ضرر وجود داره و حتی ممکنه شرکت مد نظرتون ورشکست بشه و سال ها پولتون قفل بشه ولی احتمال ورشکست شدن شرکت یا باخت دادن کل سرمایه نزدیک صفره.

نقد شوندگی

بهترین حالت سرمایه گذاری، حالتیه که شما هر لحظه به پولت نیاز پیدا کنی، بتونی مورد سرمایه گذاریت رو تبدیل به پول کنی. مثلا شما اگر دلار یا طلا بخرید، مطمئنید که هر لحظه اراده کنید میتونید اونها رو بفروشید و به ریال تبدیل کنید. اما همه ی بازارهای این نقد شوندگی رو ندارن.

بورس ایران، برخلاف سایر بورس های جهان، وضعیت نقد شوندگی خوبی نداره و سقوط سال 99 بورس ایران نشون داد که مسئولین کشورمون بورس رو حتی تا حد 80 درصد ضرر هم تضمین نمیکنن و ممکنه شما بعد از 10 ماه و 80 درصد ضرر هنوز در صف فروش سهمت باشی و نتونی به پولت برسی!

شاید قبل از سقوط سال 99 میشد گفت که نقد شوندگی بورس تقریبا تضمینیه ولی الان دیگه نمیشه چنین حرفی زد.

ولی نقدشوندگی اکثر ارزهای دیجیتال تقریبا 100 درصد هست مگر اینکه شما ارز نامعتبری بخرید که کلا مشتری نداشته باشه.

حمایت قانونی

ایران که هیچ! شما در بسیاری از کشورهای توسعه یافته هم، حمایت خاصی در مورد خرید و فروش ارزهای دیجیتال ندارید و اگر دچار مشکلی شدید کسی پاسخگوی شما نیست اما در مورد بورس اینطور نیست و شما بعنوان سهامدار حقوق قانونی خودتون رو دارید.

البته در بورس ایران، مثل سایر قسمت های دیگه، قانون بیشتر بنفع افراد قوی تفسیر میشه و مردم عادی بهره زیادی ازش نمیبرن.

کلاهبرداری

در این زمینه هم بدیهیه که بورس وضع بهتری از ارز دیجیتال و بازار کریپتو و رمز ارز ها داره.

البته متاسفانه همیشه یه گروهی از مردم هستن که تو هر زمینه ای سرشون کلاه میره ولی بطور کلی بورس جای زیادی برای کلاهبرداری نداره اما بازار رمز ارزها بخاطر ابهام ذاتی و عدم وابستگی به دولت ها و قانون، جای زیادی برای کلاهبرداری داره.

مثلا یک صرافی ارز دیجیتال در ترکیه به نام Thodex که از اعتبار و شهرت خوبی هم برخوردار بوده به یکباره تعطیل شده و از حدود 390 هزار نفر سرمایه گذار بازار رمز ارز ها کلاهبرداری کرده است.

واحد پولی

شما در بورس با ریال سر و کار داری اما در بازار کریپتو با دلار. همین موضوع شرایط خاصی برای هر دو نوع سرمایه گذاری ایجاد کرده.

اگر شما سهمی رو به قیمت هزار تومن بخرید و یک ماه دیگه هنوز هزار تومن باشه، شما عملا ضرر کردید چون تو یه کشور تورمی، روز به روز ارزش پول کمتر میشه. اما اگر شما یک رمز ارز به قیمت یک دلار بخرید و یک ماه بعد هم یک دلار باشه میتونید بگید که ضرری نکردید و حتی اگر دلار رشد قیمت داشته باشه سود هم کردید.

از طرف دیگه، اینکه شما برای سرمایه گذاری نیاز به تبدیل ریال به دلار و سپس دلار به ریال هستید، خودش به پیچیدگی های سرمایه گذاری اضافه میکنه.

سهولت شروع به سرمایه گذاری

هر چند که ادعا میشه برای شروع سرمایه گذاری در بازار ارز دیجیتال شما مراحل کمتر و ساده تری رو دارید اما در واقع اینطور نیست و با توجه به اینکه هم اکنون امکان دریافت کد بورسی و ثبت نام در سامانه سجام بصورت غیر حضوری فراهم شده و شرط سن و مدرک تجصیلی هم برداشته شده، عملا میزان سختی ورود اولیه در هر دو بازار تقریبا یکسان هست.

پیچیدگی های فنی

سرمایه گذاری تو بازار بورس یا ارز دییجتال، بدون دانش لازم، بیشتر شبیه شرکت در لاتاری و حضور تو فمارخونه هست.

درسته که شما برای ثبت نام و شروع سرمایه گذاری نیاز به هیچ تخصص و اطلاعات خاص ندارید اما اگر میخواهید بتونید سرمایه گذاری موفقی داشته باشید باید دانش های لازم رو کسب کنید.

اما اینکه کدوم یکی از این بازارها پیچیدگی فنی بیشتری داره، از نظر من، بازار ارزهای دیجیتال پیچیده تره. چرا؟ چون تو بازار بورس شما با تعدادی شرکت طرف هستید که اطلاعات اون شرکت ها تا حدود زیادی مشخصه و براحتی شما میتونید در موردشون تحقیق کنید و اون شرکت ها موظف هستن تمام اطلاعتشون رو صادفانه منتشر کنن. شما میتونید سودسازی این شرکت ها و نحوه تغییر قیمت ارزش سهمشون در سال های گذشته رو بررسی کنید.

به این نوع تحلیل، تحلیل بنیادی یا فاندامنتال میگن که برای بازار کریپتو بی معنیه!

اما تو ارز دیجیتال بجز بعضی ارزهای خاص، شما اصلا نمیدونید با کی و چی طرفید و مثلا باید چطوری در مورد پشتوانه اون ارز تحقیق کنید. اگر هم امکان تحقیق باشه قطعا به زبان های غیر فارسی و از منابعیه که شما اطلاعی از موثق بودنشون ندارید.

تأثیر سیاست

بورس ایران شدیدا تحت تأثیر سیاست های کشورمونه. تحریم، مذاکره، تغییر دولت، تغییر تیم اقتصادی دولت، تغییر رئیس سازمان بورس و ... همگی رو بورس اثر گذاره. چیزهایی که نه بصورت عادی قابل پیش بینیه و نه دست سرمایه گذارهاست. بعنوان مثال در دی ماه 98 که سردار سلیمانی توسط نیروهای امریکایی به شهادت رسید، بورس ایران با کله سقوط کرد.

اما آیا در بازار رمز ارزها همین مساله رو نداریم؟ داریم، زیادم داریم!

سیاست ها و قوانین کشورهای بزرگ و قدرتمند جهان، سیاست های کشور خودمون، تصمیمات و صحبت های شرکت های بزرگ و افراد معروف (مثل ایلان ماسک) و ... همه ی اینها بر روی سرمایه گذاری شما بر روی رمز ارزها تأثیر گذاره و ممکنه هر تصمیمی تأثیرات زیادی روی آینده بازار بذاره.

ابزارهای سرمایه گذاری

بطور کلی با ایجاد پنل های آنلاین و با پیشرفت و گسترش اینترنت و گوشی های هوشمند، ابزارها و برنامه های زیادی برای سرمایه گذاری ایجاد شد که هم اینکار رو راحت تر کرده و هم جذاب تر.

با وجود اینکه برای بورس ایران هم چنین برنامه هایی وجود داره، اما ابزارها و تنظیماتش با بازارهای ارز دیجیتال قابل مقایسه نیست و خیلی محدودتره. علت این موضوع هم بر میگرده به قابلیت های بورس ایران که در ادامه در موردشون صحبت میکنیم.

یک طرفه و دو طرفه بودن

بازار بورس ایران یک طرفه هست. یعنی اینکه شما فقط از افزایش قیمت میتونید سود کنید. اما بازارهای بین المللی از جمله بازار کریپتو، دو طرفه هستن به معنی اینکه شما از کاهش قیمت هم میتونید سود ببرید.

اما چطور ممکنه که کاهش قیمت هم باعث سود بشه؟

در بازارهای دو طرفه، پیش بینی شما در مورد آینده قیمت هست که بهتون سود میده و نه صرفا افزایش قیمت.

مثلا اگر شما متوجه شدید که قراره بیت کوین ارزون بشه. میتونید بجای خرید بیت کوین، اعلام کنید که در موقعیت فروش بیت کوین هستید (بدون اینکه بیت کوینی داشته باشید که بفروشید) در چنین حالتی اگر بیت کوین ارزون شد شما سود میکنید و اگر گرون شد شما ضرر میکنید.

این قابلیت باعث میشه شما بتونید از یک بازار نزولی هم سود ببرید اما تو بورس ایران وقتی که بازار نزولی میشه مردم باید پولشون رو بکشن بیرون تا ضرر نکنن و عملا بازار میشه باتلاقی برای افرادی که موندن.

حد ضرر

همونطورکه میدونید یکی از اصول سرمایه گذاری داشتن حد ضرر یا Stop loss هست که البته ممکنه مخالفانی هم داشته باشه.

حد ضرر به ما میگه اگر طبق تحلیلی یک سهم یا یک ارز رو خریدیم ولی تحلیلمون شکست خورد سریعا باید از اون معامله خارج بشیم تا ضررمون بیشتر نشه.

تو بورس ایران ابزاری وجود نداره که حد ضررمون رو برای یک معامله تنظیم کنیم و در نتیجه باید همیشه مراقب سهممون باشیم و بصورت دستی اینکارو انجام بدیم که خب کار سختیه اما تو بازارهای بین المللی شما میتونید این تنظیمات رو بکنید تا کارگزاریتون بطور اتوماتیک سهم یا ارز شما رو در یک قیمت خاص بفروشه.

البته در مورد خرید نیازی به این موضوع وجود نداره و شما میتونید در بورس ایران هم سفارش خرید به قیمت مد نظرتون بذارید.

دامنه قیمت و نوسان

تو بورس ایران ما یک دامنه قیمتی برای هر سهم تو هر روز داریم که باید حتما تو معامله رعایت بشه. به این معنی که مثلا اگر سهمی تو بازه 105 تا 95 تومن مجاز به خرید و فروشه شما نمیتونید اونو 110 یا 90 تومن بخرید یا بفروشید و اصولا همین دامنه قیمت باعث میشه که صف خرید یا فروش تشکیل بشه.

مزایای وجود دامنه قیمت:

1. اگر به هر دلیلی واقعا قیمت سهامتون باید کاهش پیدا کنه این اتفاق تدریجی میفته و یه روزه منفی سنگین نمیخورید که کل دارائیتون به باد بره. به بیان دیگه اگر قرار باشه مثلا ارزش دارایتون نصف بشه اینکار ممکنه چند ماه طول بکشه و زمان دارید که اقدامی کنید یا با قضیه کنار بیائید.
2. اگر تحلیل درست یا خبر رانتی ای داشته باشید که قراره سهم شرکتی گرون بشه، چون این اتفاق تدریجی میفته، شما فرصت دارید که اونو بخرید و در افزایش قیمتش سهیم شید.
3. امکان اینکه به اشتباه دارائیتون رو خیلی کمتر از قیمت بفروشید نیست (مثلا یه صفر کمتر!).
4. امکان فریبکاری و دستکاری معاملات کمتره.

معایب وجود دامنه قیمت:

1. ممکنه سهمتون مدت های زیادی در صف فروش باشه و این اجازه بهتون داده نشه که حتی با نصف قیمت اونو بفروشید و به پولتون برسید. به بیان دیگه نقد شوندگی داراییتون پائین میاد.
2. اگر به هر دلیلی قیمت سهامتون باید افزایش پیدا کنه این اتفاق تدریجی میفته و یه روزه رشد چشمگیری نمیکنه و ممکنه تو این دوره شما مجبور شید سهمتون رو بفروشید.
3. اگر تحلیل درست یا خبر رانتی ای داشته باشید که قراره یکی از سهم هاتون ارزون بشه، چون این اتفاق تدریجی میفته، شما فرصت دارید که اونو بفروشید و ضرر نکنید.

تذکر:

تو بورس ایران هم در بعضی شرایط دامنه نوسان برداشته میشه و یا افزایش پیدا میکنه که حالت های خاص و استثناء هست و نه روال همیشگی.

ساعت کاری محدود

بورس ایران ساعت کاری خاصی داره که معمولا از ساعت 9 تا 12 و نیم است. اما بازارهای بین المللی از جمله بازار ارزهای دیجیتال در تمام طول شبانه روز فعال هستن و شما در هر زمانی مایل باشید میتونید ترید و معامله گری کنید.

معاملات الگوریتمی و ماشینی

در بازارهای بین المللی امکان استفاده از بات ها و نرم افزارهای خودکار و معاملات الگوریتمی وجود داره اما در بورس ایران چنین چیزی وجود نداره یا حداقل بصورت متعارف توسط سرمایه گذاران عادی استفاده نمیشه.

سود سهام و تضمین برگشت اصل پول

شرکت ها بصورت سالیانه بخشی از سود خودشون رو بین سهامدارانشون تقسیم میکنن. این باعث میشه که اگر شما سهامدار شرکتی سودساز شده باشید، برگشت پولتون حتمی و تضمینی باشه. مثلا اگر قیمت سهمی هزار تومن باشه، ممکنه شرکت به شما به ازای هر سهمتون 300 تومن بده و بعد قیمت سهم شما 700 تومن میشه. به این شکل شما در عرض چند سال به اصل پولتون رسیدید و اون سهمی که براتون مونده کلا سود هست.

ضمنا برخی از سهم ها یک حالتی مثل بیمه شدن دارن که شما با خرید اون بیمه ها، تضمین میگیرید که فلان سهم در فلان تاریخ به فلان قیمت میرسه حتما. در واقع افزیش قیمت سهم براتون تضمیمی میشه.

چنین آپشن هایی در بازار ارزهای دیجیتال تقریبا وجود نداره.

کازمزد و مالیات

کارمزد و مالیات معاملات تو بورس ایران زیاد و غیر معقوله. اینکه شما حدود 1.3 درصد برای هر خرید و فروش مالیات بدید، رقم بزرگیه که در بازارهای ارزهای دیجیتال بی معنیه و این میزان بسیار کمتر در حد مثلا 0.05 درصد هست.

رانت

هیچ تحلیلی در بورس به اندازه رانت خبری، سود ساز نیست. تو ایران هم که بهشت رانتخور ها هست طبیعتا این ویژگی پر رنگ تره. فرض کنید یک شرکت به هر دلیلی سود یا ضرر مهمی رو شناسایی کنه. طبیعتا مدیران اون شرکت مطلع میشن و میتونن این خبر رو به افراد مد نظرشون اطلاع بدن. براساس قانون شرکت ها موظفن سریعا این اطلاعات رو در اختیار عموم قرار بدن ولی شما تصور کنید فقط چند دقیقه زودتر مطلع بشید و سریعا اون سهم رو بخرید یا بفروشید.

هک

اگر نام کاربری و پسوورد حساب کاربری شما در کارگزاریتون دست کسی بیفته، و اون شخص بخواد به شما ضربه بزنه میتونه سهم هاتون رو به پائین ترین قیمت بفروشه و بعد مجددا سهم بخره و مرتب هی خرید و فروش کنه تا با توجه به کسر مالیات و کارمزد، سرمایه شما کم و کمتر بشه و اونو به صفر برسونه اما در هیچ حالتی نمیتونه پول شما رو به حساب خودش بریزه. در واقع امکان ضربه زدن به شما هست ولی امکان سود بردن خود شخص نیست. بهمین خاطر هم انگیزه خاصی برای هک حساب شما وجود نداره.

اما در مورد ارزهای دیجیتال مساله کمی متفاوته و ممکنه کیف پول ارزهای دیجیتال شما هک بشه و کل سرمایتون به شخص دیگه ای منتقل بشه و هیچ راهی هم برای پیگیری وجود نداره.

دقت کنید که بلاک جین قابل هک شدن نیست اما کیف پول شما چرا.

بسته شدن حساب

تو بورس ایران ممکنه بخاطر تخلف، کد بورسی شما ممنوع المعامله بشه اما کسی سرمایتون رو ازتون نمیگیره اما تو بازار رمز ارزها ممکنه حساب شما کلا بسته بشه و کلا همه دارائیتون رو از دست بدید.

البته طبیعتا این یه اتفاق معمول نیست ولی بهرحال ممکنه و جزء ریسک ها به حساب میاد.

ورشکستگی یا تعطیلی

تو بورس ممکنه شرکتی که شما روش سرمایه گذاری کردید کلا از بین بره و در این حالت سال ها طول میکشه که اموال شرکت فروخته شده و شما به بخشی از پولتون برسید.

اما در بازار رمز ارزها وضع از این هم بدتره و ممکنه کلا رمز ارزی که شما خریدید برای همیشه تعطیل بشه و کل دارائی شما به باد بره.

اهرم یا لوریج (Leverage)

در بازارهای بین المللی این امکان برای سرمایه گذار هست که به سرمایه خود ضریب بده و بیش از دارایی خودش سرمایه گذاری کنه.

فرض کنید صد میلیون داشته باشید و مطمئن باشید که قراره فلان ارز دیجیتال رشد قیمتی زیادی داشته باشه. در این حالت میتونید به معاملتون ضریب بدید و مثلا به اندازه 200 میلیون روی اون ارز سرمایه گذاری کنید. در چنین حالتی کارگزاری شما در واقع به شما اعتیار قرض میده تا بتونید سود بیشتری کنید و البته اگر معاملتون زیاده ده باشه زیان بیشتری میکنید و ممکنه کل دارائیتون رو هم از دست بدید.

چنین ابزاری در بورس ایران وجود نداره و نهایتا شما بتونید براساس سرمایتون مقداری سرمایه اضافه بصورت وام دریافت کنید.

نتیجه گیری

اگر بیطرفانه بخواهیم نظر بدیم باید بگیم بهترین سرمایه گذاری نه سرمایه گذاری در بورس هست و نه سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال! بلکه بهترین سرمایه گذاری، سرمایه گذاری در همه ی بازارهاست.

به بیان دیگه، بهترین حالت اینه که شما پرتفو و سبدی از همه ی چیزهای قابل سرمایه گذاری تشکیل بدید اما با توجه به تحلیلتون و مهارت هایی که دارید سهمی که در هر بازار سرمایه گذاری میکنید رو متفاوت قرار بدید.

بعنوان مثال میتونید 15 درصد از سرمایتون رو در ارزهای دیجیتال، 35 درصد در بورس، 20 درصد در طلا، 10 درصد دلار، 5 درصد در بانک، و 15 درصد رو هم نقد و آماده داشته باشید تا در هر زمانی در یکی از این بازارها وارد کنید.

البته مثال بالا برای زمانیه که شما سرمایه سنگینی دارید و ضمنا هیچ ایده ای در مورد اینکه چه بازاری قراره شرایط بهتری پیدا کنه (روانشناسی بازار) ندارید.

مثلا زمانی که سکه رشد قیمت عجیبی رو تجربه کرد و به 16 میلیون رسید یا دلار به 30 هزار تومن رسید، مسلما زمانی نیست که شما شروع به سرمایه گذاری روشون بکنید. همونطورکه تابستون 99 زمان مناسبی برای ورود به بورس نبود و بهار 1400 زمان ورود مناسبی به بازار رمز ارزها نبود.

آخرین جمله اینکه همه ی بازارها میتونن سود خوبی بدن اگر شما به موقع وارد بشید و به موقع خارج بشید. اما اگر سرمایتون در حد یک بازاره، پیشنهاد من بورس ایران هست و بنظرم بازار بورس بهتر از ارز دیجیتال است.

نویسنده ی مقاله ی "بورس بهتره یا ارز دیجیتال؟ مقایسه سود و ریسک"

این مطلب توسط علی متقی پور نوشته، و توسط تیم "هم سوالی"، ویرایش شده است.

لطفا یک گزینه را انتخاب کنید