عوامل پرخاشگری و نافرمانی در کودکان و روش های کنترل آن
دلایل پرخاشگری کودکان
برای اینکه بتوانید، پرخاشگری و نافرمانی در کودکتان را کنترل کنید، ابتدا باید دلایل آن را بشناسید.
در اینجا 10 دلیل پرخاشگری و نافرمانی کودکان را مطرح می کنیم:
- کودک در زمانی که کار درست را انجام داده، تشویق نمی شود.
- کودک بخاطر کار اشتباهش تشویق می شود.
- کودک در زمانی که کار اشتباه را انجام داده، تنبیه نمی شود.
- در تربیت کودک از تنبیه زیاد استفاده می شود.
- روش تربیتی کودک یک روش مشخص و ثابت نیست.
- کودک ذاتا پرخاشگر و لجباز است.
- استرس کودکان و والدین باعث پرخاشگری و نافرمانی می شود.
- نگرش های غیر منطقی و ناتوانی کودک در حل مشکلات باعث لجبازی و نافرمانی او می شود.
- نق زدن والدین، به کودک نق زدن را می آموزد.
- داد و فریاد و کتک زدن کودک، باعث تربیت کودکی با همین روش برخورد می شود.
عدم تشویق کودک در زمان لازم
برخی از پدر و مادر ها، زمانی که کودک آنها کار مثبت و خوبی انجام می دهد، واکنشی نسبت به رفتار او از خود نشان نمی دهند.
بارها والدینی را دیدید، که فکر می کنند رفتار خوب کودک، کاریست که، همیشه باید انجام دهد و هیچ پاداش و تشویقی برای آن در نظر ندارند و در عوض برای رفتار بد، آنها را تنبیه می کنند.
در چنین حالتی کودک (که اهمیت زیادی به جلب توجه شما می دهد) وقتی می بیند که شما به رفتار خوب او اهمیتی نمی دهید، دیگر مایل به انجام آن کار نیست و زمانی که واکنش شما را در مقابل اشتباه خود می بیند، تشویق می شود، تا کارهای اشتباه بیشتری انجام دهد.
تشویق کودک در زمان نامناسب
هنگامی که والدین درمقابل کار های اشتباه کودک واکنش تشویقی نشان می دهند. ناخواسته به بیشتر شدن رفتار های بد فرزندشان دامن می زنند.
مثلا وقتی فرزند شما ...
- کلمه زشتی، که حتی معنی آن را نمی داند به زبان می آورد اطرافیان به خاطر زبان شیرین کودک به آن می خندند.
- در خیابان گریه می کند و نق می زند، و شما او را بغل می کنید و می بوسید.
- چیزی می خواهد و آنقدر گریه می کند، تا مقاومت شما شکسته شود، و خواسته او را برطرف کنید.
فرزندتان را ناخواسته در مقابل تمام رفتار اشتباه او تشویق کردید و کودک متوجه می شود که اگر کمی به ناسازگاری و گریه خود ادامه دهد، به خواسته خود می رسد.
اینگونه است که، نه تنها رفتار بد فرزندتان کم نمی شود بلکه با تشویق ها، این رفتار ریشه در شخصیت او می دواند.
عدم تنبیه کودک در زمان لازم
برخی از والدین هستند که نه برای کار درست فرزندشان تشویقی انجام می دهند، و نه برای کار اشتباه آنها، تنبیهی در نظر می گیرند.
البته منظور از تنبیه کودک، محرومیت او از تشویق است وگرنه اکیدا توصیه می شود که هیچگاه کودک خود را تنبیه بدنی نکنید، زیرا اثرات روحی مخرب آن، در نوجوانی فرزندتان تأثیر می گذارد.
عدم تنبیه به موقع موجب می شود، تا کودک احساس بی اهمیت بودن پیدا کند و به همین دلیل دست به لجبازی و پرخاشگری می زند، تا شاید کسی او را ببیند.
این را بدانید که اگر به رفتار نامناسب فرزندتان به دفعات بی تفاوت باشید، اما به یکباره او را بشدت تنبیه کنید، و در حقیقت تنبیه همه دفعات را یکباره اعمال کنید، موجب می شود که کودک با دیدن بی ثباتی والدین خود، در نوجوانی دچار مشکلات روحی دیگری شود.
تنبیه زیاد
والدینی که فرزند خود را زیاد تنبیه می کنند، باید این موضوع را بدانند که زمانی که کودک بسیار تنبیه می شود، دیگر نسبت به آن احساس مصونیت می کند.
از طرفی هر چه شدت تنبیه شما و دفعات آن بیشتر شود، احساس تلافی و انتقام فرزندتان نیز بیشتر می شود.
تنبیه زیاد شاید موقتا نافرمانی کودک را متوقف کند، اما مطمئن باشید در روزهای دیگر، باز هم شاهد نافرمانی فرزندتان خواهید بود.
از طرفی وقتی تنبیه، زیاد انجام شود، کودک سعی می کند از آن فرار کند و دروغ پا به زندگی فرزند شما می گذارد.
او برای فرار از تنبیه، دروغ می گوید و هر بار حرفه ای تر از دفعات قبل این کار را انجام می دهد.
این را هم بدانید که، فرزندانی که زیاد تنبیه می شوند، به دلیل ترسی که از والدین خود پیدا می کنند، از آنها دور می شوند.
اختلاف نظر و روش والدین در تربیت
به شما این اطمینان را می دهم، که اگر فرزندتان را با یک روش غلط بزرگ کنید، فرزند موفق تری نسبت به فرزندی که با دو روش درست تربیت می شود، خواهید داشت.
این موضوع دو حالت دارد:
- زمانی که والدین به نوعی هر کدام می خواهند روش تربیتی خود را برای فرزندشان اجرا کنند.
این بدترین کاری است که والدین می توانند با آینده فرزند خود کنند زیرا کودک تکلیف خود را نمی داند.
مادر می گوید این کار بسیار زشت است، پدر می گوید اشکالی ندارد و همین موجب می شود کودک شاهد بی ثباتی حرف و رفتار والدین شود و به این ترتیب تشخیص کار درست و غلط برای او ناممکن می شود.
- زمانی که والدین یک روش تربیتی انتخاب می کنند، بعد آن را قطع می کنند و منصرف می شوند. سپس یک روش دیگر را انتخاب می کنند، دوباره پشیمان می شوند.
این امر موجب می شود، کودک نتواند تشخیص دهد که کدام کار را به چه روشی انجام دهد. بنابراین به این نتیجه می رسد، که گاهی اوقات می تواند قوانین را رعایت نکند.
ذات کودک
هر کودکی یا بهتر است بگویم هر آدمی، ذات و سرشت متفاوتی از دیگر انسان ها دارد.
برخی از خصوصیات آدم ها فطری است.
برخی از کودکان از زمانی که به دنیا می آیند مهربان، با انصاف و آرام هستند اما برخی دیگر، پرخاشگر، عجول و بی حوصله هستند.
باید خصوصیات فطری فرزندتان را شناخته و مطابق آن، از روش های تربیتی هماهنگ با آن استفاده کنید.
سعی کنید آن رفتار هایی که مثبت هستند را تشویق کنید، تا کودک باز هم مایل به انجام آن رفتار شود و این را بدانید که هر فرد دارای یک سری اخلاقیات خوب و بد هستند.
به فرزند خود احترام بگذارید، و از او حمایت کنید.
استرس و فشار روانی کودکان
استرس و فشار های روانی کودک را تحت تاثیر قرار می دهد، و شاید خود آنها هم متوجه این موضوع نباشند.
از جمله این فشاره ها می توان به گرسنگی و خستگی، بحث و جدل والدین در خانه، گذراندن زمان طولانی در مدرسه و کلاس های آموزشی، داشتن تکالیف آموزشی زیاد، نبود زمان تفریح در کنار والدین و کشمکش میان کودک و خواهر یا برادر خود، اشاره کرد.
این فشارهای عصبی و روانی موجب می شود، کودک عصبی و بهانه جو شود.
در ابتدا سعی کنید، تا جایی که امکان دارد، مسائل استرس آور را از زندگی کودکتان دور کنید. سپس خواهید دید که، فرزندتان چگونه به میل خود در قوانین خانه شما را همراهی می کند.
استرس و فشار روانی والدین
فشار های روانی که والدین ممکن است، آن را تحمل کنند. بطور غیر مستقیم بر رفتار های ناسازگار کودک تاثیر می گذارد.
زمانی که پدر و مادر تحت تاثیر مشکلات زندگی دچار فشار های روحی و روانی می شوند، ناخواسته صبر آنها کم می شود. بنابراین با کوچک ترین کار اشتباه کودک، او را تنبیه می کنند.
کودک که دلیل این رفتار را متوجه نمی شود، شروع به ناسازگاری با والدین می کند.
ناتوانی کودک در حل مشکلات
کودکان در مقابل مشکلات، ناتوان و کم تحمل هستند.
این ناتوانی در حل مشکلات، خود را به صورت ناسازگاری، پرخاشگری، کم تحمل شدن، گریه و نق زدن نشان می دهد.
کودک این کارها را به دلیل اینکه دچار ناکامی فردی شده است، از خود نشان می دهد.
با کمک والدین، و به مرور زمان، کودک، معنی برد و باخت را بیشتر می فهمد، و در مقابل آن واکنش منفی کمتری را نشان می دهد.
نق زدن والدین
زمانی هست که شما به فرزندتان دستوری می دهید. فرزندتان از آن دستور سرپیچی می کند. شما چندین بار آن دستور را تکرار می کنید تا کودک برای رهایی از نق زدن شما، مجبور به انجام آن شود.
شما با این روش عمل به کودکتان نق زدن را یاد خواهید داد و اون می آموزد که از این طریق از دستورات شما نافرمانی کند.
داد و فریاد والدین و کتک زدن
زمانی هست که شما دوباره یا سه باره، به کودک خود دستوری می دهید، و او آن را انجام نمی دهد. آنوقت است که شما، بر سر کودک داد و فریاد می کنید، یا او را کتک می زنید.
یا کودک با گریه کاری را که گفته بودید را انجام می دهد. یا با شما مقابله می کند، و از موضع خود پایین نمایید.
اینجا همان جایی است که، مشاجره بین شما و کودکتان شروع می شود.
ناسازگاری های جدی کودک شما در این مرحله به اوج خود می رسد و در بلند مدت جزئی از شخصیت او می شود.
شما برای اینکه برتری خود را به کودکتان نشان دهید این روش را سفت و سخت تر ادامه می دهید، تا جایی که مجبور به پرداخت بهای سنگینی برای آن می شوید. یعنی از بین رفتن ارتباط صمیمانه و دوستانه بین شما و فرزندتان.
کودک شما از نظر روحی و روانی دچار ترس از عصبانیت شما می شود و از آنجایی که کودکان از رفتار والدین الگو می گیرند، نه از گفتار آنها، فرزند شما نیز یاد می گیرد که، برای عملی کردن خواسته خود داد و فریاد، و یا کتک کاری کند.
راه کار های موثر برای رفع لجبازی و نافرمانی کودکان
- حرف زدن موثر با کودک
زمانی که شما کاری را به فرزندتان می سپارید، آنها از لحن حرف زدن و حتی حالت بدن و صورت شما متوجه می شوند، که تا چه حد موضوع برای شما اهمیت دارد.
اگر کمی احساس کنند که موضوع مهمی نیست از انجام آن کار با گریه کردن و نق زدن، شانه خالی می کند.
پس هنگام صحبت با کودکتان خود را هم قد او کنید، به چشم های او نگاه کنید، سپس صادقانه و قاطعانه با او صحبت کنید.
به کودک خود بگویید چرا و با چه روشی آن کار را انجام دهد، برخی کودکان به دلیل اینکه اهمیت یک کار و دلیل انجام آن را نمی فهمند، از آن کار سر باز می زنند.
کودکان اکثرا به دلیل بازی گوشی، حواسشان به حرف های شما نیست پس کودک خود را به اسم صدا کنید، تا تمام حواسش جمع شما شود.
اگر مدام خواسته خود را تکرار کنید، کودک آن را غر زدن تلقی می کند. پس یکبار محکم و عقلانی خواسته خود را به او بگویید.
کودکان از دو تا سه سالگی بیشتر سعی در حل مشکلات و همکاری دارند بنابراین بیشتر به حرف های شما گوش می دهند.
- به حرف او گوش کنید
این را بدانید که گوش کردن یک رابطه دو طرفه است. اگر می خواهید فرزندتان به حرف های شما گوش کند، اول باید شما حرف های او را بشنوید.
وقتی شما کودک را مجبور به کاری می کنید، کودک به طور غریزی در مقابل اجبار، نافرمانی می کند. پس سعی کنید، با مهربانی و آرامش با کودکتان صحبت کنید.
اگر در مقابل لجبازی کودک، شروع به داد و بیداد کنید، موجب می شود تا کودک هم به شما مانند خودتان پاسخ دهد، و موجب مشاجره میان شما و کودکتان می شود.
نویسنده ی مقاله ی "10 عامل پرخاشگری و نافرمانی در کودکان و روش های کنترل آن"
این مطلب توسط نرگس سلگی نوشته، و توسط تیم "هم سوالی"، ویرایش شده است.